Stemklachten voorkomen en controle nemen over je stemgezondheid.

Heb je ooit een dag gesproken voor je beroep en daarna last gehad van aanhoudende keelpijn?
Het komt vaak voor dat stemklachten worden afgedaan als verkoudheid of ziekte, terwijl ze vaak het gevolg zijn van verkeerd stemgebruik en overbelasting. Als beroepsspreker, zoals een docent, sporttrainer, manager of telefoniste, is het van groot belang om deze klachten vroegtijdig te herkennen en te voorkomen.

Wat zijn stemklachten?

Je stembanden zijn kleine spieren die trillen door de ademhaling. Vergelijk het met een topsporter die intensieve training nodig heeft om blessures te voorkomen. Als beroepsspreker ben jij eigenlijk een topsporter met je stem, maar heb je voldoende stemtraining gehad voordat je aan je beroep begon?
Het ontbreken van deze training kan leiden tot stemklachten en overbelasting, vergelijkbaar met een blessure bij een sporter.

Stemklachten, zoals heesheid, schorheid, keelpijn en vermoeidheid, worden vaak onderschat en niet serieus genomen. Dit is zonde, want vroegtijdige herkenning en preventie kunnen je veel tijd en geld besparen. Neem bijvoorbeeld het onderwijs: meer dan de helft van de docenten ervaart stemproblemen, waarvan 20% zich zelfs ziek moet melden. Ook sportcoaches hebben vaak te maken met stemgerelateerde klachten. Mijn advies is dan ook om stemtraining en -coaching op te nemen in de opleidingen voor beroepssprekers. Op die manier kun je veel ellende en kosten in de toekomst voorkomen.

Overbelasting van de stem

Je stembanden zijn kleine spieren die in trilling worden gebracht door de ademhaling. Ze zijn ontzettend veelzijdig en stellen je in staat om te spreken, zingen, roepen en vele andere functies te vervullen, zoals lachen, kuchen en hoesten. Vergelijk je stembanden eens met een fitnessroutine. Je sport meestal niet de hele dag door, tenzij je een topsporter bent. Voordat topsporters op topniveau presteren, ondergaan ze intensieve training. Wanneer je dagenlang training geeft of voor de klas staat, leg je een enorme belasting op je stem. Als je stem hier niet op getraind is, is het niet vreemd dat je stemklachten ontwikkelt.

De meest voorkomende stemklachten:

Stemklachten zoals stemverlies, heesheid en schorheid zijn waarschijnlijk bekend bij velen. Als je ernstig ziek bent geweest, kan je stem schor en hees zijn, mogelijk gepaard met hoesten. Deze klachten kunnen enkele weken aanhouden. Als ze daarna niet verdwijnen, is het raadzaam contact op te nemen met een logopedist die gespecialiseerd is in stemproblemen. Hier zijn enkele andere stemgerelateerde klachten die je kunt ervaren:

• Heesheid en schorheid
• Schuurpapiergevoel in de keel
• Aanhoudende brok in de keel
• Slijm dat niet verdwijnt
• Voortdurend schrapen
• Aanhoudend hoesten
• Aanhoudende keelpijn
• Beurs gevoel in de hals
• Moeite met slikken
• Hoge ademhaling
• Benauwdheid
• Plotse stemveranderingen (zoals monotoon spreken, binnensmonds spreken en zachter spreken)
• Extra vermoeidheid

Had je verwacht dat de lijst zo lang zou zijn? Stemklachten worden vaak onderschat en genegeerd. Het is zonde, want vroegtijdige signalering kan je veel tijd en geld besparen. Laten we bijvoorbeeld naar het onderwijs kijken: meer dan de helft van de docenten krijgt te maken met stemproblemen, waarvan 20% zich zelfs ziek moet melden. Hetzelfde geldt voor sportcoaches. Mijn advies? Zorg ervoor dat stemtraining en -coaching al aan bod komen in de opleidingen voor beroepssprekers. Dit bespaart niet alleen geld en tijd, maar zorgt ook voor gezonde en belastbare stemmen. Goed voor jou als bedrijf en goed voor de medewerker.

Praktijkvoorbeeld:

Om een duidelijk beeld te geven van de mogelijke klachten die stemgebruik kan veroorzaken, wil ik een voorbeeld met je delen (fictieve persoon). Stel je voor dat Piet, een docent, mij een e-mail stuurt waarin hij vertelt over keelpijn na een dag werken. Hij wilt weten hoe hij hier vanaf komt. Na een gesprek blijkt dat er meer aan de hand is. Spreken kost Piet veel energie, de keelpijn en brok in de keel verdwijnen niet, hij is erg vermoeid en vermijdt sociale activiteiten omdat het te veel energie kost om zijn stem te gebruiken. Hij raakt ook regelmatig zijn stem kwijt. Zijn leerlingen zijn hiervan op de hoogte, dus hij schrijft alles op het bord. Piet is gefrustreerd en weet niet meer wat hij moet doen.

Na observatie ontdek ik dat Piet binnensmonds spreekt, waardoor hij zijn stem te veel forceert om verstaanbaar te zijn. Dit leidt tot een brok in de keel, verhoogde spierspanning in het strottenhoofd en een hoge ademhaling, waardoor hij zich vaak gehaast voelt en te snel wil praten.
Om een goed beeld te krijgen van iemands stemgebruik, observeer ik vaak op locatie. Hierna bespreken we de aandachtspunten. De eerste stap is daarom ook altijd bewustwording en zelfobservatie. Op het moment dat je doorhebt wat je doet, kun je het stap voor stap aanpassen. Voel wat je doet met je ademhaling, met je articulatie en je houding. Neem je les eens op en observeer wat je doet met je stemgebruik. Door in het geval van Piet de ademhaling omlaag te brengen, meer voorin te leren spreken en de spierspanning te verminderen kunnen de klachten al sterk verminderen.

Wat kun jij doen als beroepsspreker en als werkgever?

Als beroepsspreker: Het is belangrijk om stemklachten niet te lang te negeren, want hoe langer je ermee blijft rondlopen, hoe langer het duurt om ervan af te komen. Wees er dus op tijd bij en zorg goed voor jezelf. Herken je stemklachten uit bovenstaande blog? Ga eens bijhouden wat je precies opmerkt en wanneer. Na een dag werken? na een uur spreken?

Lees hier 10 tips om stemklachten te voorkomen.

Als werkgever: Helaas bieden niet alle opleidingen effectieve stemtraining aan, en binnen organisaties zoals scholen is er vaak geen ondersteuning beschikbaar in de vorm van stemcoaching en persoonlijke begeleiding. Samen met jou wil ik hier verandering in brengen door de juiste training en coaching binnen jouw organisatie te implementeren. Wil je structurele veranderingen aanbrengen om stemklachten te voorkomen? Dan is er meer nodig dan wat tips en tricks of eenmalige workshop. Neem stemklachten serieus en wees er op tijd bij.

Wil je meer informatie en weten wat de mogelijkheden zijn? Neem gerust contact met op of bezoek onze website.

Ga terug naar het overzicht